NEFİS İLE MÜCADELE

Dostlar büyük bir mücadelenin içindeyiz. Gün boyu bir koşuşturmadır gidiyor? Koşuşturma bu telaş nereye kadar devam edecektir. En güzel en verimli çağlarında ömrümüzü boşa tüketmemek lazım. Çünkü bu nefesler bize sayılı verilmiştir. Bir alimin dediği gibi her 100 yılda bir şehirler kasabalar köyler tamamen boşalmakta gidenlerin yerini yeni nesiller almaktadır. Bundan 100 yıl önce yaşamış birçok insan artık unutulmuş toprak olmuştur. Sayılı verilen nefesler bir gün buzun güneşte eridiği gibi nefeslerimiz de tükenecektir.

İşte o an ölüm bizim için ya bir idam sehpası ya da ebedi aleme bizleri ulaştıracak bir bilettir. Onun için dünya hayatında dikkatli olmalıyız. Bu dünya kimseye kalmaz. O halde bu ömrü nasıl tüketmeliyiz. Nasıl ebedi bir aleme göç ederken ölüm bizim için bir cennete götürecek bilet hükmüne geçsin.

İnsanlar dış görünüşlerini süslemek de meşgulken bizler de iç dünyamızı güzelleştirmek ile meşgul olalım. Günümüzde rehberlik psikolojik danışmanlık yaşam koçluğu adı altında çalışmalar yapılmaktadır. Tabii ki bu çalışmalar faydadan hali değildir. Ancak kişiyi iyiye doğru ya güzele yöneltmek için içten bir motivasyon gerekmektedir. O da ancak nefis terbiyesiyle olmaktadır. Pekiyi nefis nedir? Sözlükte “ruh, can, hayat, hayatın ilkesi, nefes, varlık, zat, insan, kişi, hevâ ve heves, kan, beden, bedenden kaynaklanan süflî arzular” gibi mânalara gelen nefs kelimesi Kur’an’da “ruh” anlamında kullanıldığı gibi (el-En‘âm 6/93) “zat ve öz varlık” mânasında da kullanılmıştır.[1]

Nasıl yerin altından çıkan bir ham petrol rafine edilir ayrıştırılırsa bir çok faydalı ürün elde edilmiş olur. İşte bunun gibi nefis dediğimiz bizleri içten bir saik ile kötülüklere sevk eden duygularımız mevcuttur. Bizde de bulunan ıslah edilmemiş duygularımız mevcuttur. Bu duyguların alışkanlıkların terbiye edilmesi, gerekmektedir. Böylece kaliteli bir insan olmuş oluruz.Son devir İslam alimlerinden Elmalılı Hamdi Yazır merhum yazmış olduğu meşhur tefsirinde nefsin mertebelerinden bahsetmektedir. Bunlar sırasıyla

1. Nefs–i emmare: Daima kötülüğü emreden terbiye edilmemiş nefis kastedilmektedir. Nasıl tarlayı sürmez, zamanında bakımı ne yapmaz isek ekleyeceğimiz ürün tarladaki yabani otlardan kendini kurtaramaz. Tarladan verim elde edilmez. İşte bunun gibi nefsimizi ısla etmez isek, kaba işe yaramaz bir kişi olarak hayatımızı yaşarız.
   Nefs-i levvame: Kendini kınayan nefse ise, nefs-i levvame denir. Bu mertebedeki nefis, günahlardan dolayı kendini kınamaya başlar, pişmanlık duyar.
   3. Nefs-i mutmainne: Terbiyenin ilerlemesiyle, nefis mutmainnemertebesine çıkar; Allah’tan gelen her şeyi rıza ile karşılar. Allah’ın razı olduğu bir vaziyet kazanır. İlahi ilhamlara mazhar olur. Arınmış bir nefis hâline gelir. İlk hâli, terbiye edilmemiş vahşi bir ata, son hâli ise terbiye edilmiş ve sahibine çok faydalı uysal bir ata benzetilebilir.
   4. Nefs-i radiyye: Allah için ibadet ve zikreden. İtaat ile meşgul olarak dünyaya gönül vermeyen. Nefsinin isteklerinden arınan Allah’ın sevgi ve rızası dışında, bütün arzu ve isteklerini terk eden kamil kimsenin makamıdır.
   5. Nefs-i mardıye:Allahın kendisinden razı olduğu nefis demektir.
   6. Nefs-i mülheme:İlhama eren nefis anlamındadır. Bu mertebedeki nefis sahibinin basireti açılır.
   7. Nefs-i zekiyyedir;Nefsin temizlenip günahlardan arındırılması saf pak ve olgun hale getirilmesi sürecidir.

Görüldüğü gibi bizim inancımızda kültürel değerlerimizde içe doğru bir çalışma vardır. Siz kalbinizi huylarınızı  temizlemez arındırmaz iseniz yarı yolda kalırsınız. Onun için Allah kullarının kalıplarına değil kalplerine nazar eder. Rabbimiz “O gün ki ne mal fayda verir ne oğullar!” (Şuara/88) “Ancak Allah’ın huzuruna tertemiz bir kalple gelenler kurtulur!”
(Şuara/89) buyurmuştur. Şair de bu ayetten hareketle :

 Sanma ey hâce ki senden zer ü sîm isterler

Yevme la yenfeu da kalb-i selim isterler.

 Yani demek ister ki; “Ey efendi sanma senden altın gümüş isteyecekler./ Hiçbir şeyin fayda vermediği günde tertemiz kalp isterler.”

 Dostlar bu haftalık ta bu kadar kalın sağlıcakla. Rabbim cümlemize Aklı Selim Kalbi Selim Zevki Selim nasip etsin. Sözlerimi Peygamberimizin şu duası ile bitiriyorum.

Zeyd b. Erkam (r.a.) şöyle demiştir: “Size Allah Resul’ünün dediğinden farklı bir şey demeyeceğim! O derdi ki, ‘Allah’ım! Acizlikten, tembellikten, korkaklıktan, cimrilikten, bunaklıktan, kabir azabından sana sığınırım. Allah’ım! Nefsime, senden sakınma şuurunu (takvasını) ver ve nefsimi arındır. Onu en iyi arındıracak olan sensin. Onun koruyucusu da onun efendisi de sensin. Allah’ım! Fayda vermeyen ilimden, huşû duymayan kalpten, doymayan nefisten ve kabul edilmeyen duadan sana sığınırım.’” (Müslim, Zikir, 73)

Özcan GÜNER

03/11/2023

Uzunköprü

[1] Süleyman ULUDAĞ, Diyanet İslam Ansik. Nefis mad.